بنزین و مرغوبیت آن 

 همانطور که می دانید تراکم زمانی اتفاق می افتد که مخلوط بنزین و هوا به وسیله پیستون تا حد معینی فشرده شده و پس از پایان تراکم این مخلوط توسط جرقه شمع محترق شود ، بنابراین انرژی ایجاد شده منجر به رانش پیستون به سمت پایین میشود .  در خودروهای جدید موتور ها با قدرت تراکم بیشتری ساخته می شوند تا حداکثر انرژی محرکه شیمیایی بنزین استفاده شود این موضوع منجر به اخذ قدرت و راندمان بالاتر و مصرف سوخت کمتر می شود اما تمام موارد نیازمند به تولید بنزینی با خاصیت تراکم پذیری بیشتر و درجه اکتان بالاتر است. میزان تراکم انجام شده با عددی به نام نسبت تراکم سنجیده می شود که در موتورهای قدیمی ای نسبت ۵ به یک و در موتورهای بسیار پیشرفته تا ۱۲ به یک قابل افزایش است. اما زمانی که مخلوط سوخت و هوا که قابلیت اشتعال بالایی دارند زودتر از جرقه شمع و به خاطر تراکم محترق شود موتور دچار کوبش خواهد شد که این مسئله برای موتور مفید نیست .یکی از راه های بالا بردن قدرت و توان خروجی موتور خودرو ها بالا بردن نسبت تراکم آنها است که این فقط با بالا رفتن توان مقابله سوخت در برابر خودسوزی در اثر تراکم میسر خواهد شد. میزان توانایی سوخت در متراکم شدن قبل از احتراق خود به خودی یا خودسوزی یا عدد اکتان مینامند .

عدد اکتان :

نی که نفت خام در پالایشگاه ها تسویه میشود زنجیره‌های هیدروکربن با طول های متفاوتی به دست می‌آید که این زنجیره های جدا از هم با ترکیب شدن با یکدیگر سوخت های مختلفی چون بنزین گازوئیل نفت سفید و ... را پدید می آورد  .آزمایش های مختلف نشان داده اند که هپتان دارای خاصیت تراکم پذیری بسیار ضعیفی است ولی اکتان از قابلیت تراکم پذیری بسیار بالایی برخوردار است .  پس  اگر بنزین دارای مقادیر بسیار بالایی از کشت آن باشد از نظر مقاومت در برابر احتراق خودبه‌خودی بنزین بسیار خوبی محسوب می شود. با توجه به اینکه هپتان و اکتان از لحاظ خواص نقطه جوش و تبدیل تقریباً با هم برابر بودند به عنوان مبائی برای مقاومت در مقابل احتراق خود به خودی سوخت در برابر تراکم انتخاب شده است و با دادن عدد 100 به اکتان و صفر به هتان  نسبتی به نام عدد اکتان به دست آمد.  به عنوان مثال بنزین با عدد اکتان ۸۵ دارای نسبت ۸۵ و اوکتان به ۱۵ هبتان است اما فقط این دو ماده تنها تشکیل دهنده های بنزین می خورد و مواد افزودنی های دیگری هم در بالا بردن عدد اکتان یا همان مقاومت در برابر اختراقی یا کوبش موتور را به عهده دارد.نسبت هپتان به اکتان تنها یک مبنای مقایسه ای است و به عنوان یک بنزین ایده آل برای مشخص کردن عدد اکتان مورد استفاده قرار می گیرد .

 افزودنی های بنزین :

در جریان جنگ جهانی اول شخصی به نام توماس میجلی کشف کرد که با اضافه کردن تترااتیل سرب به مخلوط بنزین عدد اکتان بنزین تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند می‌توان بنزینی ارزان قیمت و از لحاظ ساختمانی هیدروکربن های ساده تر را با اضافه کردن تترااتیل سرب بنزینی با عدد اکتان بالا تبدیل کرد . جالبتر اینکه تترااتیل سرب  باعث روانکاری سوپاپ ها هم می‌شد . استفاده از این ماده سال‌ها ادامه داشت تا اینکه ضرر های زیست محیطی صوت بر انسان و جانداران آشکار شد و بنا بر این شد که ماده مذکور از بنزین شد حدس به تدریج در کشورهای پیشرفته با جایگزین کردن ماده ای به نام  (متیل تریتری اتر بوتیل )  Methyl Teritiary Ether Butyl   با نام اختصاری MTBE  به جای تترااتیل سرب آغاز شد تا جایی که در حال حاضر استفاده از بنزین سودا در اکثر کشورها به شدت محدود شده است  .سرب موجود در بنزین مخرب ترین آلاینده هوا است این ماده   عمدتاً از طریق تنفس بخار بنزین در هنگام سوخت گیری تماس مستقیم آن با بدن و از طریق نشست مواد سردار حاصل از احتراق بنزین روی مواد غذایی وارد جریان خون شده و در کودکان مواردی به عقب افتادگی ذهنی و در افراد بزرگسال زیان هایی مثل حمله های قلبی و مغزی و نهایتا مرگ را سبب می شود. MTBE    در مقایسه با تترااتیل سرب چندان سمی نیست اما به خاطر نشست از بانک‌ها و مخازن و نفوذ به آب های زیرزمینی ایجاد آلودگی می کند که در کشورهای پیشرفته فکر حذف آن از زندگی افتاده.

 بنزین و مرغوبیت آن:

مرز بخاری تزریق MTBE  به بنزین حدود ۱۳ درصد حجم بنزین یا معادل 2 تا 2.5 درصد اکسیژن در بنزین تعیین شده است .  تزریق بیش از این میزان منجر به تولید مواد سمی دیگری آلدئیدفرمیک و بوتادین در  گازهای خروجی از اگزوز خودروها میشود. در هنگام احتراق گاز مونوکسید کربن  (CO) تولید و از طریق تنفس وارد جریان خون می شود وجود این ماده به جریان خون سبب تولید ماده سمی در خون شد که در نهایت سبب خفگی انسان یا جانداران می شود .استفاده از اترها در بنزین به جای مواد سرب دار  تا حد زیادی از تولید مونوکسید کربن جلوگیری می کند و به طور کلی به عنوان یک افزاینده بنزین به منظور رسیدن به دو هدف عمده به کار برده شده است. 

اول به عنوان تقویت کننده عدد اکتان تقریبا از سال 1992 کاربرد پیدا کرده است . اما MTBE  استفاده شده برای تقویت عدد اکتان کمتر از مقدار مورد نیاز آن برای برطرف کردن نیازهای اصلاحیه های قانون هوای پاک بود .میزان گوگرددر بنزین ایران حدود 1000 ppm   است این در حالی است که میزان گوگرد بنزین اروپا ۵۰ppm یعنی ۲۰ برابر کمتر از بنزین ایران است .

تاثیر دما ، ارتفاع ، زمان جرقه بر عدد اکتان :

 تغییر شرایط باعث بالا یا پایین رفتن عدد اکتان بنزین می شود یکی از این موارد ارتفاع از دریا است عدد اکتان برای بنزین بر اساس آزمایشات انجام شده در محلی هم سطح دریا مشخص می شود مثلا اگر خودرویی را با عدد اکتان ۸۰ در منطقه همسر دریافت مورد آزمایش قرار دهند و بر خود را با همان سوخته محلی در ارتفاع ۱۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا که در زمان آزمایش از نظر دما و رطوبت با شرایط آزمایش سطح دریا مشابه باشد منتقل کنند مشاهده می شود که موتور این خودرو وقتی در ارتفاع ۱۰۰۰ متری قرار دارد خیلی دیرتر دچار احتراق خود به خودی یا خودسوزی می‌شود تا در محل هم سطح دریا از آنجایی که همیشه عدد اکتان اعلام شده توسط تولید کننده بر مبنای ارتفاع از سطح دریا بالا می گردد در ارتفاع ۱۰۰۰ متر از سطح دریا بنزین با عدد اکتان ۸۰ دارد مشابه بنزین با اکتان ۸۵ عمل می‌کند و با تراکم بیشتری دچار احتراق خود به خود می شود.

 اما تنها عامل تاثیر گذار در عدد اکتان ارتفاع از سطح دریا نیست که میزان رطوبت و دمای هوا هم از دیگر عوامل جوی موثر بر آن هستند. در زمستان اکتان لازم است در تابستان . در شرایط مشابه یا رطوبت و محل آزمایش سوخت مشابه در زمستان بیشتر از تابستان دچار احتراق خود به خودی میشود . تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر عدد اکتان نسبت به تاثیر رطوبت و دما بسیار بیشتر است . به همین دلیل اگر بنزین مناطق کنار دریا جنوب و شمال کشور با عدد اکتان بالاتر عرضه شود  شود استهلاک خودروها در این مناطق کاهش چشمگیری خواهد داشت از دیگر موارد موثر در عدد اکتان می توان به نسبت تراکم موتور ، میزان کارکرد موتور  ، درجه حرارت موتور و ضریب اصلاح زمان جرقه و زمان باز بودن انژکتورها (نزدیکتر بودن به شرایط  استکیومتری ) اشاره کرد.

در خودروهای صفر کیلومتر تا حدود ۱۵ هزار تا ۱۷ هزار کیلومتر به دلیل عدم وجود رسوبات در محفظه احتراق قابلیت کار کردن بون خود سوزی با سختی عدد اکتان در حدود ۵ تا ۷ عدد کمتر از میزان مشخص شده برای آن مدل خود را دارا است اگر خودروهای قدیمی هنگامی که سوخت مصرفی اکتانی کمتر از میزان لازم برای خودرو و مورد نظر را داشته باشد در هنگام شتاب گیری صدای ناک شنیده می شود که باعث ایجاد آسیب‌های خواهد شد . مشکل صدا و خود سوزی را در خودروهای کاربراتوری میتوان با برخی از تنظیمات مانند تنظیم دلکو تنظیم موتور با دستگاه و فیلرگیری تا  اندازه ای برطرف نموده در خودرو های انژکتوری که دارای سنسور ناک باشند و چه نباشد تعمیرات نمی تواند به اندازه کافی موثر واقع شود و مضاف بر این  سعی در برطرف‌کردن این عارضه به  هر روش که باشد منجر به کم شدن شتاب خودرو خواهد شد و بهتر است یا باید از بنزین با عدد اکتان بیشتری استفاده کرد.  به کار بردن سنسور ناک در صورت استفاده از بنزین با اکتان  پایین تر از مورد نیاز با شرایط (اوکتان تعریف شده برای آن خودرو ،افزایش دما ،کاهش رطوبت و کاهش ارتفاع )  پردازشگر یا  ECU  با ریتارد کردن زمان جرقه مشکل کوبش را رفع میکند اما کاهش شتاب و رفلکس کند یا افزایش زمان  عکس العمل را در بر خواهد داشت . از طرفین نیز  ایجاد آلودگی بیشتر و استهلاک سریعتر برخی از قطعات خودرو در دراز مدت میشود . عدد اکتان مورد نیاز خودروهای جدید بالای ۹۰ است در حالی که عدد  فعلی بنزین که در ایران عرضه  میشود ۸۷ که در مقایسه با اروپا  به میزان 8   عدد پایین تر است بنابراین تنها انتخاب برای خودروهایی مانند زانتیا ، ماکسیما ،پژو ۲۰۶ ،فولکس های جدید، هیوندا ،کمری، سوناتا ،پرادو و ریو  و ... بنزین سوپر است .

چند توصیه مهم برای خود مشتریان :  

همیشه گنجایش ظرفیت باک را در نظر بگیرید که خود را تنها تا انتها پر نکنید بهتر است که به محض قطع کردن نازل پمپ بنزین دیگر از اصرار در روند کردن لیتر یا قیمت خود داری کنید باید بدانید که بیش از ظرفیت اسمی باعث آسیب دیدن سپریتور و کنیستر می شود .

بنزین و مرغوبیت آن :

از خالی شدن باک تا انتها هم پرهیز کنید این کار  منجر به عدم تبادل حرارت چمچ بنزین شده عمر مفید آن را کاهش می دهد. علاوه بر آن همیشه ممکن است آب ناخالصی و یا ذرات ناخواسته در باک جمع شده باشد ...

همواره بنزین زدن را به زمان‌هایی که هوا خنک تر از موکول کنید چراکه سیالات در اثر گرما منتقل می شود وپس در سرما با زدن همان لیتر بنزین مقدار بیشتری سوخت به دست می آوریم...  اکثر مردم بر این باورند که ترکیب کردن بنزین سوپر  و معمولی  کار درستی نیست در حالی که با آزمایش ها و تحقیقات به عمل آمده با وجود ترکیب بنزین و افزودنی های متفاوت مشکلی برای خودرو پیش نخواهد آمد و در صورت عدم وجود بنزین با اکتان لازم برای خود را می توان به راحتی با ترکیب دو و بنزین با یکدیگر به عدد اکتان لازم رسید مثال اگر اعداد ۷۲ و ۹۳ برای بنزین های موجود در ایران  واقعی باشد با پر کردن ۵۰ /۵۰ باک با بنزین های  سوپر و معمولی بنزین با اکتان ۸۲ و نیم خواهیم  داشت. برای این کار بهتر از بنزین سوپر  را بعد از بنزین معمولی به باک  اضافه کنید البته ممکن است مخلوط شدن سوخت مدتی طول بکشد بنابراین تا چند دقیقه اول در صورتی که کارکرد موتور خودروی شما با صدای ناک همراه بود هنوز کوبش داشته باشید و یا عدم شتاب گیری در صورت وجود ناک سنسور احساس شود